कसरी मानसिक सन्तुलन स्वास्थ्य राख्न सकिन्छ !

मानिस नै विश्वको सर्वश्रेष्ठ प्राणि हो । किनकि, उसले आफ्नो दिमाखलाई प्रयोग गरेर नवीनतम आधुनिक प्रविधि प्रतिपादन गर्दछ ।
हजारौं वर्ष पहिलेको युगलाई प्रतिस्थापन गरी नयाँ युगमा आउँन मानिसले नयाँ सिद्धान्त विकास गरेर आएको हुन्छ । यसको सम्पूर्ण कारण मानिसले आफ्नो मानसिकलाई सहि तरिकाले प्रयोगमा ल्याएर नै नवीनतम खोज प्रविधि आविष्कार विभिन्न रचनात्मक काम औषधी खोपको सिर्जना गरेका छन् । यी विकासले नै हामीलाई सहज रुपमा बाँच्न सकिरहेका छौँ ।
विभिन्न खोज अन्वेषण आफ्नो शरीरमा लागेको रोगको लागि पहिचान गर्न नयाँ प्रतिपादन आविष्कार वनस्पती प्राणी सम्पूर्ण ब्रमाण्डको अध्ययनको लागि आफ्नो दिमाखी शक्ति प्रयोग गरेर नवीनतम श्रृजना प्रयोगमा ल्याएका हुन्छन् ।
अहिले विश्व नै त्राहि–त्राहि भएर मानिसलाई चुनौती दिने रोगको श्रृजना भएको छ । यतिबेला विश्व नै लकडाउनको अवस्थामा गुज्रिरहेको छ । अहिले हामी आम मानिस सामाजिक दूरी पारिवारिकबाट टाढा, सेल्फ आइसोलेसन बन्दी गृह जस्ता विविध क्रियाकलापमा बसेर दैनिकी बिताउँन बाध्य छौँ । यस्तो बेला एकै ठाउँमा धेरै समय बस्दा धेरैको मानसिक सन्तुलनमा आघात पुगेको छ । दिन प्रतिदिन समाचारमा त्रासका खबर, सामाजिक सन्जालमा धेरै समय नजिक रहँदा हाम्रो मानसिक चोटमा दीर्घकालिन असर पर्दै आम मानिसलाई जानकारी छ नै । तर पनि सामाजिक सञ्जालमा हामी निकै सक्रिय छौँ । यसले भयावह अवस्था लिने निश्चित छ । यो जान्दाजान्दै पनि हामीहरु यसबाट मुक्त हुँन नसकिरहेको अवस्था छ । यस्तो बिकराल अवस्थामा हामी अधिक मानिसहरु मानसिक रुपमा कमजोर बन्दै गईरहेका छौँ ।
यसैको बाबजुद पनि घरमा झगडा, अशान्ति, कलह, पैदा भइरहेको छ । किनकि, पृथ्वी नै शान्त रहँदा समेत हाम्रो मन शान्त रहन सकेन । हाम्रो अवचेतन मन दैनिक आफ्नो नियमित काममा जाँदा स्थिर हुन्थ्यो । अहिले धेरै समय एकै ठाउँमा बस्दा, एकैठाउँमा एउटै कुरा हेरिरहँदा र एउटै कुरा सोचिरहँदा मन कुँजिएको छ । काम नहुदाँ मन अस्थिर भएर संसार डुलिहेको हुन्छ । हामीसँग त्यो महान शक्ति अहिले नि यथावत् रहेको छ । मानसिकलाई चोट पुर्याइ असर पार्दा नयाँ खोज अन्वेषण चेतनशील बन्न सकिदैँन । तसर्थ, कसैले पनि आफ्नो मानसिकमा असर पर्ने कार्य गर्नु हुँदैन । मानसिक स्वास्थ्यलाई स्वास्थ्यका अभिन्न अङ्गको रुपमा लिइन्छ । तरपनि यसको प्रर्बधनमा कुनै कार्य गरेको पाइँदैन ।
यसो सोच्दा अहिले यो भाइरस हामी सबैलाई जागरुप बनाई नयाँ कार्य गर्नको निम्ति अवसरको रुपमा आएको भन्ने भान हुन्छ । दिमाखमा सकारात्मक चिन्तन गर्ने हो भने रोगलाई पनि जित्न सकिन्छ जस्तो लाग्छ । त्यसो त हामी मानिसहरु जति नै अग्रगतिमा गएपनि जहिल्यै पनि फूलको कोपिला मात्र भएका हुन्छौँ । किनकि, हामी जीवनका विभिन्न आरोह अवरोह पार गर्दै यहाँसम्म आइपुगेका छौँ । र, अन्य यस्ता हजारौँ अवरोहहरुलाई पार गर्दै जानु नै छ । हामी कोपिला नै बनिरहौँ, माहुरी बन्न लालायित हुनुहुँदैन भन्ने लाग्छ ।
चाहे अहिलेको सन्त्रासबाट होस् वा अन्य जुनसुकै मानसिक सन्तुलनको असरबाट हामी हाम्रो शरीरलाई स्वास्थ्य राख्न सधैँ चाहिरहेका हुन्छौँ । तर, आफ्नो शरीर सधैँ स्वास्थ्य नरहन पनि सक्छ ।

यस्तो बेलामा हामी मानिसहरुले विभिन्न कुरामा ध्यान दिएमा शरीर स्वास्थ्य राख्न सकिन्थ्यो कि !

–दैनिक विहान २० देखि २५ मिनेट आँफूलाइ सहज हुने आशनमा ध्यान बस्ने । यस्तो गर्दा चन्चल मन केन्द्रित हुनुका साथै चेतनाको स्तर अभिवृद्धि हुन्छ ।
–दैनिक ध्यानपछि अबको समयमा यो गर्नेछु, यसो गर्दा ठीक हँुन्छ भनेर कल्पना शक्ति निर्माण गर्ने ।
–हरपल सामाजिक सञ्जालमा रहनु भन्दा विहान बेलुका आवश्यक समयमा मात्र सामाजिक सञ्जाल तथा रेडियो, टिभी, र अनलाईन पोर्टलहरुमा समाचार हेर्ने ।
–आधिकारिक अपडेट सूचना प्राप्त गर्न विश्व स्वास्थ्य संगठन, नेपाल सरकार, स्वास्थ्य मन्त्रालयले जारी गर्ने सूचनाको अध्ययन गर्ने ।
–नयाँ श्रृजनात्मक कामको लागि आफ्नो शक्ति प्रयोग गर्ने ।
–नकारात्मक कुरालाई बढी जोड नदिइ सकारात्मक कुरामा केन्द्रीत हुने ।
–शरीरिक व्यायाम अनिवार्य गर्ने ।
–एक्लो अनुभव हुन नदिन आँफूलाइ प्रेम गर्ने । साथीहरु तथा परिवारसँग हेलमेल हुने । र, लामो समय देखि पढ्न बाँकी रहेका विभिन्न जीवनपयोगी पुस्तक अध्ययन गर्ने ।
(यी माथिका केही कुराहरु त प्रतिनिधि मात्र हुन् । यस्तै, जीवनपयोगी कुराहरुमा केन्द्रीत भएमा मन शान्त र सन्तुष्ट हुन्छ कि !)